SAKRAMENTY KOŚCIOŁA
Sakramenty mają swe źródło w Jezusie Chrystusie, w Jego życiu, śmierci i zmartwychwstaniu, ponieważ On jest ucieleśnieniem miłości Boga do ludzi. Papież Leon Wielki (+461) powiedział: „Wszystko to, co w zbawczym dziele Jezusa Chrystusa było widzialne, słyszalne i doświadczalne, działa nadal w sakramentach Kościoła”.
Szczególnie uwidacznia się to w Eucharystii. Nie tylko obiecuje ona wspólnotę z Bogiem i ludźmi, ale także ją stwarza. Mówi się w niej nie tylko o nowym życiu, lecz i o tym, że Jezus wydaje siebie za „nowe życie”. Podobnie można mówić o innych sakramentach. W nich czyni Bóg to, o czym one mówią i co zapowiadają.
Sakramenty można przyporządkować wydarzeniom w życiu człowieka. Przy ważnych i zwrotnych dla niego chwilach Kościół udziela mu, w imieniu Jezusa Chrystusa, miłości Boga, zbawienia i łaski oraz wskazuje w czynionych znakach, jak Bóg nam ludziom się udziela. W chrzcie św. zostaje dana człowiekowi, na początku jego chrześcijańskiego życia, wspólnota z Jezusem Chrystusem i wszystkimi chrześcijanami. W bierzmowaniu - przez umocnienie Duchem Świętym - wzmocnione jest to, czemu początek dał chrzest, czyli życie chrześcijańskie. Dlatego chrzest i bierzmowanie są sobie tak bliskie.
Także i chrześcijanin w grzechu nie pozostaje bez znaku bliskości Boga. W sakramencie pokuty ofiarowuje mu Bóg pojednanie i udziela ponownego przebaczenia.
Sakrament namaszczenia chorych dodaje odwagi i umacnia w nadziei na Boże miłosierdzie i zbawienie.
Ten kto powołany jest do specjalnej służby w Kościele - jako diakon, kapłan lub biskup - otrzymuje swe zadanie w sakramencie kapłaństwa.
W sakramencie małżeństwa młoda para zostaje obdarzona obietnicą, że miłość Boża będzie działać w ich wzajemnej miłości. Wspólnota małżeńska staje się symbolem wspólnoty, którą daje Bóg.
Sakramenty sprawiają więc, że tworząca wspólnotę miłość Boga staje się dla ludzi widzialna i słyszalna:
Sakramenty nie tylko wskazują nowe życie, one nam je dają. Nie tylko mówią o naszym zbawieniu, one je dają. One nie tylko mówią o bliskości Pana, w nich Pan przychodzi do nas.
Dzięki sakramentom od naszego narodzenia aż do śmierci towarzyszy nam działanie Chrystusa i Ducha Świętego? Łk 24,13-35
Przez całe życie towarzyszy nam zmartwychwstały Jezus, który idzie z nami tak, jak kiedyś szedł z uczniami podążającymi do Emaus. Od narodzenia aż do śmierci możemy przyjmować różne sakramenty, w których Jezus umacnia nas i uświęca mocą swojego Ducha. I tak w sakramencie chrztu, przyjmowanym najczęściej zaraz po narodzeniu, Zbawiciel odradza nas przez Ducha Świętego, przekształcając nas w dzieci Boże. W sakramencie bierzmowania, zwanym także sakramentem dojrzałości chrześcijańskiej, umacnia swoim Duchem ochrzczonego, aby skutecznie wypełnił zadania wynikające z przynależności do Kościoła. Przez całe życie Jezus karmi swoich uczniów chlebem eucharystycznym, aby nie ustali w wędrówce do celu ostatecznego. Tych, którzy popadli w grzechy, ponownie odradza w sakramencie pojednania. Małżonkom i kapłanom udziela odpowiednich darów nadprzyrodzonych w sakramencie małżeństwa i kapłaństwa. Chorych zaś i umierających umacnia i uświęca w sakramencie chorych.
„Sakramenty są skutecznymi znakami łaski, ustanowionymi przez Chrystusa i powierzonymi Kościołowi. Przez te znaki jest nam udzielane życie Boże. Obrzędy widzialne, w których celebruje się sakramenty, oznaczają i urzeczywistniają łaski właściwe każdemu sakramentowi. Przynoszą one owoc w tych, którzy je przyjmują z odpowiednią dyspozycją” (KKK 1131).
Sakramenty święte przeznaczone są dla żywych i dla wierzących. W Kościele katolickim istnieje siedem sakramentów. Są to:
- chrzest (łac. baptismum)
- bierzmowanie (confirmatio)
- Eucharystia (gr. eucharistia)
- pokuta (spowiedź, sakrament pojednania) (łac. paenitentia)
- namaszczenie chorych (unctio infirmorum)
- święcenia kapłańskie (łac. sacri ordines)
- małżeństwo (łac. matrimonium)
Liczba sakramentów
Katolicka doktryna mówiąca, że jest 7 sakramentów, formowała się dość długo. W XI w. św. Piotr Damiani († 1072) wymieniał 12 sakramentów. Oprócz znanych nam siedmiu jeszcze: namaszczenie na króla, dedykację kościoła, konsekrację dziewic, poświęcenie zakonnic i obmycie nóg w Wielki Czwartek. Inni dodawali jeszcze jałmużnę. Hugo od św. Wiktora (1096-1141), który uważał augustyńską definicję sakramentu za zbyt szeroką, zaproponował zawężenie jej znaczenia i do sakramentów zaliczył oprócz uznawanych obecnie również wcielenie Chrystusa, Kościół, wodę święconą, święte rany, znak krzyża i śluby . Liczba 7 pojawiła się dopiero w XII w., ale ryty te były w użyciu na długo przedtem, gdy wykrystalizowała się teologiczna koncepcja sakramentów jako skutecznych znaków łaski. Właśnie takie określenie sakramentów pozwoliło odróżnić je od innych znaków.
W magisterialnych orzeczeniach Kościoła liczba siedmiu sakramentów pojawia się w 1208 r. w Wyznaniu wiary przepisanym Waldensom, gdzie wymienia się je wszystkie, na Soborze Liońskim II (1274 r.), a następnie Florenckim (1439 r.) w wyznaniu wiary Michała Paleologa. Sobory te stwierdziły, że jest siedem sakramentów i wyliczyły je. Sobór trydencki stwierdził zaś zdecydowanie, że jest ich „ani więcej, ani mniej jak siedem”. Takie jest więc stanowisko teologii i wiary katolickiej.
Podział sakramentów
- Sakramenty, które można przyjąć raz w życiu, czyli niepowtarzalne (chrzest, bierzmowanie, święcenia kapłańskie) oraz takie, które można przyjąć wiele razy, czyli powtarzalne (Eucharystia, pokuta, namaszczenie chorych, małżeństwo).
- Sakramenty, które można przyjąć tylko w stanie „łaski uświęcającej” - tzw. sakramenty żywych (bierzmowanie, Eucharystia, namaszczenie chorych, święcenia kapłańskie, małżeństwo) oraz takie, które przyjmuje się dla zgładzenia grzechów - tzw. sakramenty umarłych (chrzest, pokuta).
- Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie, Eucharystia), sakramenty uzdrowienia (pokuta, namaszczenie chorych), sakramenty w służbie komunii i posłania wiernych (święcenia kapłańskie, małżeństwo)
Skuteczność i znaczenie sakramentów
W teologii katolickiej skuteczność sakramentów należy do dziedziny misterium. Jeżeli zostały udzielone zgodnie z rytuałem przez upoważnioną osobę, sakramenty są ważne "ex opere operato" (same w sobie, same przez się), czyli niezależnie od sprawiedliwości udzielającego (szafarza) i przyjmującego sakrament. Chrzest i bierzmowanie należą do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Są przyjmowane tylko raz i wiążą się na ogół z narodzinami i wejściem w okres dojrzałości. Eucharystia jest znakiem pożywienia i wspólnoty; pokuta - misterium przebaczania grzechów, a namaszczenie chorych - misterium pomocy w chorobie. Święcenia kapłańskie (kapłaństwo) upoważnia chrześcijanina do wypełniania urzędu kapłańskiego, a małżeństwo (sakrament małżeństwa) upoważnia dwoje ludzi do założenia chrześcijańskiego związku małżeńskiego. Skutki sakramentów zależą jednak także od dyspozycji tego, kto je przyjmuje.